Kwaliteitsvol onderwijs: instrumenten van de HOGENT-regie.
Het fundament van de HOGENT-regie is de PDCA-cyclus op opleidingsniveau. De HOGENT-regie voorziet instrumenten die de opleidingen inzetten om hun kwaliteitscultuur te versterken. Deze instrumenten ondersteunen de opleidingen in het scherpstellen van strategische keuzes (plan), het uitvoeren van deze keuzes (do), het reflecteren over de uitkomst ervan (check) en het vormgeven van verbeteracties (act). Daarnaast omvat de regie ook instrumenten waarmee ze het voortdurende ontwikkelingsproces van de opleidingen monitort en het HOGENT-bestuur adviseert in het kader van de evaluatie van de opleidingen.
Kwaliteitszorginstrumenten.
Beluister zeker ook eens onze podcast: Kwaliteit dus!
De kwaliteitszorginstrumenten die de HOGENT-regie ter beschikking stelt, worden ondergebracht in vier rubrieken:
- Instrumenten die het beleid van de hogeschool, de departementen en de opleidingen helpen vormgeven en monitoren en zo het beleidsvoerend vermogen van de organisatie versterken.
- Overlegstructuren die de opleidingen inzetten om input te krijgen van externe peers en interne en externe stakeholders.
- Instrumenten die de opleidingen toelaten om hun identiteit en hun onderwijsaanpak vorm te geven en de realisatie van de beoogde leerresultaten te bewaken.
- Instrumenten waarmee de opleidingen feedback genereren van interne en externe stakeholders en waarmee ze informatie met betrekking tot de opleidingen monitoren. Door het bevragen van stakeholders krijgen de opleiding en het bestuur inzicht in de manier waarop die het HOGENT-onderwijs ervaren. Zo kunnen zij indien nodig bepaalde processen bijsturen.
Strategisch plan van HOGENT
De strategische cyclus van HOGENT heeft een looptijd van vijf jaar. Het beheersinstrument van de strategische cyclus is het strategisch plan, dat opgebouwd is volgens een PDCA-logica. Het strategisch plan omvat strategische doelstellingen, zowel op het vlak van de reguliere werking (kernprocessen) als op het vlak van innovaties die binnen de beleidsperiode moeten worden gerealiseerd. De strategische doelstellingen worden gemonitord aan de hand van een beperkte set van indicatoren. De strategische cyclus op het niveau van de instelling wordt beheerd door de algemeen directeur en gerapporteerd aan het bestuur.
Convenant
Het convenant is een overeenkomst op het niveau van een departement of de school of arts en wordt afgesloten met het bestuur van HOGENT. Het convenant bevat enerzijds afspraken voor de realisatie van de indicatoren uit het strategisch plan van HOGENT en anderzijds specifieke doelstellingen en indicatoren eigen aan het beleid van het departement of de school of arts. Het komt tot stand in wisselwerking met de jaaractieplannen van de opleidingen en wordt besproken tijdens het periodiek bestuurlijk overleg.
Jaaractieplan opleidingen
De opleiding beheert haar kwaliteit in de schoot van het opleidingsbureau aan de hand van een jaaractieplan, opgebouwd volgens de PDCA-logica. Ze doet dit in lijn met het strategisch beleid van HOGENT en in wisselwerking met het departement.
Opleidingscentra, opleidingscommissies en vakgroepen
De opleidingscentra in de departementen en de opleidingscommissies en de vakgroepen in de school of arts zijn verantwoordelijk voor de inhoud, de kwaliteit en de organisatie van de opleidingen.
Ze implementeren het onderwijsproces in lijn met het strategisch beleidsplan van het departement of de school of arts en worden daarbij ondersteund door de flankerende diensten en directies.
Werkveldcommissie
Met de werkveldcommissie nodigt de opleiding of een afstudeerrichting van de opleiding het werkveld uit om samen haar opleidingsprofiel en onderwijsconcept te bespreken en te reflecteren over de perspectieven van de opleiding op middellange en lange termijn. Via deze externe blik detecteert de opleiding ontwikkelingen in het werkveld waardoor ze haar werking en haar bijscholingsbeleid voor onderwijsgevenden kan bijsturen in functie van deze ontwikkelingen. De opleiding verwerft bovendien op deze manier informatie over de perceptie van het werkveld over de opleiding (sterke punten en verbeterpunten) en genereert nuttige input met betrekking tot de onderzoeksdimensie van de opleiding.
In de departementen organiseert elke opleiding binnen de zesjarige kwaliteitscyclus minstens tweemaal een werkveldcommissie. Binnen de school of arts organiseert elke opleiding om de twee jaar een werkveldcommissie, gekoppeld aan de opmaak van het tweejaarlijks actieplan van de opleiding.
Peer-to-peerbijeenkomst (P2P) in de departementen
Een peer-to-peerbijeenkomst is een peerreviewactiviteit waarbij de opleiding samen met studenten en externe peers verbeteringsgericht reflecteert over haar onderwijsaanpak. Peers zijn actieve onderwijsgevenden die steeds onafhankelijk zijn ten aanzien van de opleiding en van HOGENT. Ze worden op basis van hun expertise gericht gevraagd om deel te nemen aan de dialoog.
Het voorwerp van de P2P is een thema dat de opleiding zelf kiest. Tijdens het gesprek worden het opleidingsprofiel, het onderwijsconcept, het evaluatiebeleid en de wisselwerking met het werkveld besproken in functie van dit thema.
Een P2P wordt georganiseerd door het opleidingscentrum, dat daarbij ondersteuning krijgt vanuit de centrale administratie. Elke opleiding organiseert binnen de zesjarige kwaliteitscyclus minstens tweemaal een P2P.
Peer-to-peerbijeenkomst (P2P) in de school of arts
De school of arts richt zich tot een internationaal studentenpubliek, onder meer via Engelstalige masters. In de competitieve Europese omgeving van het hoger kunstonderwijs is het daarom belangrijk om de opleidingen internationaal te benchmarken en een Europees kwaliteitslabel te ontvangen van een gespecialiseerde instantie. Daarom worden de P2Ps in de school of arts georganiseerd in samenwerking met internationale revieworganisaties specifiek voor het hoger kunstenonderwijs. Deze agentschappen zijn geregistreerd bij EQAR (European Quality Assurance Register for Higher Education). De visitatierapporten worden gepubliceerd in de online databank van EQAR en de gevisiteerde opleidingen mogen het EQAR-kwaliteitslabel voeren. Uit de benchmark halen de opleidingen waardevolle informatie voor hun continu verbeterproces.
Elke opleiding van de school of arts wordt binnen de zesjarige kwaliteitscyclus één keer gevisiteerd.
Opleidingsprofiel
Het opleidingsprofiel beschrijft de identiteit van de opleiding. Het omvat de opleidingsspecifieke invulling van de HOGENT-onderwijsvisie, de opleidingseigen invalshoeken en klemtonen en de relatie tussen de domeinspecifieke leerresultaten, de opleidingsspecifieke leerresultaten en de wetgevende kaders van toepassing op de opleiding.
Leerresultatenmatrix
Aan HOGENT vormen de leerresultaten de basis van het onderwijs. Een leerresultatenmatrix concretiseert de beoogde leerresultaten van een opleiding. Dit instrument vormt de hoeksteen van het onderwijsgebeuren binnen een opleiding en wordt door de opleiding gebruikt voor diverse doeleinden zoals het opstellen en herzien van het opleidingsprogramma, het kiezen van de juiste leermiddelen en werkvormen, het gebruik van de meest geschikte toets- en evaluatievormen en het bepalen van leerresultaatlijnen doorheen de modeltrajecten.
Onderwijsconcept
Het onderwijsconcept beschrijft de onderwijsaanpak van de opleiding: didactische werkvormen, evaluatievormen, leermaterialen en ondersteunings- en begeleidingsvormen voor studenten in functie van in-, door- en uitstroom.
Studiefiches
De studiefiche beschrijft de volledige inrichting van een opleidingsonderdeel en maakt deel uit van de studiegids, het officiële overzicht van het volledige opleidingsaanbod van HOGENT .
Studietijdmetingen
Studietijdmetingen gaan systematisch, via paarsgewijze vergelijking, na of de balans tussen de begrote studietijd (uitgedrukt in studiepunten) en de reële studietijd van een opleidingsonderdeel of opleiding in evenwicht is.
Stakeholderbevragingen
- Studenten: De tevredenheid van de studenten over hun onderwijsbeleving aan HOGENT wordt via twee systemen gemeten: een studententevredenheidsbarometer en een monitoring per opleidingsonderdeel (monitoringsysteem). De studententevredenheidsbarometer peilt aan de hand van één vraag naar de globale tevredenheid van de studenten over HOGENT. Waar nodig en wenselijk wordt via een drill-downaanpak verder gepeild naar sterke punten of verbeterpunten op niveau van de opleiding of afstudeerrichting. Het monitoringsysteem is gericht op het detecteren van sterke punten en aandachtspunten van opleidingsonderdelen – niet op het evalueren ervan. De resultaten zijn een basis voor dialoog met de studenten. Elk semester krijgen de studenten tweemaal de mogelijkheid om feedback te geven.
- Werkveld: Het werkveld wordt bevraagd over de afstemming van de leerresultaten van de opleiding op de wensen en de behoeften van het beroepenveld.
- Alumni: De alumni worden bevraagd over hun tevredenheid over de opleiding, de voorbereiding op hun instap in het werkveld, hun voldoening over hun tewerkstelling, hun sector van tewerkstelling en het niveau en de inhoud van hun tewerkstelling.
Business Intelligence
De business intelligence tool van HOGENT geeft informatie weer uit alle databanken van de hogeschool en legt verbanden. De tool levert rapporten aan het bestuur en bij uitbreiding aan de hele hogeschool.
Portfolio professionalisering onderwijsgevenden
De onderwijsgevenden registreren hun professionaliseringsactiviteiten. Met deze activiteiten ontwikkelen ze onderwijskundige inzichten en actualiseren ze vakspecifieke kennis, wetenschappelijke attitude en interculturele competenties.
Kwaliteitsborging.
Kwaliteitsdialoog in de opleidingen
De jaarlijkse kwaliteitsdialoog brengt de PDCA-cyclus van de opleiding als continu proces in kaart. Tijdens de kwaliteitsdialoog licht de opleiding de manier waarop haar jaaractieplan tot stand is gekomen toe en reflecteert ze samen met de dienst Kwaliteitsborging over haar bevragingsresultaten, over de acties uit haar P2P-reflectieverslagen en over de afspraken en aanbevelingen uit het beoordelingsrapport van de kwaliteitsbeoordeling. Door jaarlijkse opvolging beoogt de kwaliteitsdialoog het borgen en optimaliseren van de onderwijskwaliteit met inbegrip van de kwaliteitscultuur van de opleiding.
De dienst Kwaliteitsborging zorgt voor een beknopt verslag van de kwaliteitsdialoog. Dit verslag geeft een overzicht van de acties die de opleiding ondernomen heeft, schetst een beeld van de kwaliteitscultuur die heerst binnen de opleiding en suggereert een aantal mogelijkheden om deze te versterken en om de PDCA-cyclus verder in te bedden in de werking van de opleiding.
Kwaliteitsdialoog met de studenten
Jaarlijks plant de dienst Kwaliteitsborging kwaliteitsdialogen met studentenvertegenwoordigers van elk departement. Tijdens deze dialogen gaat de dienst na hoe de studenten hun participatie binnen de hogeschool ervaren. Zo komen eventuele drempels die de studenten gewaarworden aan het licht en kan de hogeschool de studentenparticipatie verder faciliteren en optimaliseren. Ook de participatiecoaches, die de studentenvertegenwoordigers ondersteunen en coachen in hun opdracht, worden uitgenodigd voor deze kwaliteitsdialogen.
De dienst Kwaliteitsborging zorgt voor een beknopt verslag van de besproken thema’s en bezorgt dit voor elk departement aan de voorzitter van de departementale studentenraad en aan de participatiecoaches.
Kwaliteitsbeoordeling in de departementen
Tijdens de kwaliteitsbeoordeling blikt de opleiding samen met haar stakeholders terug op haar behaalde resultaten, reflecteert ze verbeteringsgericht, vormt ze ideeën en blikt ze vooruit op de toekomstplannen van de opleiding en van HOGENT met betrekking tot de opleiding. De kwaliteitsbeoordeling vertrekt vanuit de European Standards and Guidelines for Quality Assurances in the European Higher Education Area en de kwaliteitskenmerken opgenomen in de Codex Hoger Onderwijs.
De kwaliteitsbeoordeling vindt plaats in de loop van de zesjarige kwaliteitscyclus. Tijdens een reflectietraject bereidt de dienst Kwaliteitsborging samen met de opleiding het balansmoment voor. De dienst werkt voor dit traject samen met medewerkers van VLUHR KZ , die dankzij hun onafhankelijke positie en rijke ervaring een verfrissend perspectief binnenbrengen. Het balansmoment is een gesprek tussen de opleiding en een balanscommissie over de kwaliteitskenmerken van de opleiding, met inbegrip van de kwaliteitscultuur. Deze worden gekoppeld aan de opleidingscontext, waardoor de balanscommissie een verdiepend inzicht verwerft in de opleiding en de opleiding de mogelijkheid krijgt om haar concrete noden en behoeften te bespreken. Het perspectief van de studenten hierin is onmisbaar. Ook zij worden daarom vertegenwoordigd in de opleidingsdelegatie. In de balanscommissie wordt het management afgevaardigd. De commissie wordt geleid door een externe voorzitter, die door zijn onafhankelijkheid een onbevangen blik werpt op de kwaliteit van de opleiding.
De commissie schrijft haar bevindingen neer in een beoordelingsrapport, dat voorgelegd wordt aan het bestuurscollege van HOGENT. Het bestuurscollege beslist vervolgens of de opleiding een borgingsbesluit met een geldigheidsduur van drie academiejaren of van zes academiejaren krijgt. In het beoordelingsrapport worden de sterke punten van de opleiding vastgesteld als kwaliteitswaarborgen en de aandachtspunten als aanbevelingen. Voor de opleidingen die een borgingsbesluit voor drie academiejaren krijgen, worden er ook afspraken vastgelegd voor die punten die de balanscommissie cruciaal acht om mee aan de slag te gaan.
De aanbevelingen en eventuele afspraken maken onderdeel uit van het convenant van het departement dat periodiek met het bestuur wordt besproken. De opvolging van de voortschrijdende realisatie ervan is onderwerp van de kwaliteitsdialoog.
Balansmoment in de school of arts
De school of arts organiseert voor haar opleidingen binnen de zesjarige kwaliteitscyclus een kwaliteitsbeoordeling in samenwerking met een externe revieworganisatie specifiek voor het onderwijs in de kunsten. Het daaruit resulterende verslag wordt samen met een voorstel tot borgingsbesluit ter beslissing voorgelegd aan het bestuurscollege.