Recent beoordeelde de NVAO-accreditatiecommissie de kwaliteit van de bacheloropleidingen verpleegkunde in Vlaanderen als positief. Dat is minder vanzelfsprekend dan het lijkt, want in 2015 werden diezelfde opleidingen geconfronteerd met een negatief accreditatiebesluit. Een hervorming drong zich op. We spraken met opleidingshoofd Sofie Eerens over hoe HOGENT de opleiding verpleegkunde heruitvond.
Alle veertien bacheloropleidingen in de verpleegkunde die in de Vlaamse hogescholen werden aangeboden, kregen in 2015 een negatief accreditatiebesluit. Belangrijkste obstakel was dat de opleidingen niet voldeden aan de Europese richtlijn die onder meer bepaalde dat de opleiding 2300 uren klinisch onderwijs – zeg maar stage – moest omvatten.
Dat was onmogelijk te realiseren binnen de bestaande driejarige bacheloropleiding. Daarom besliste de Vlaamse regering om de opleidingen om te vormen naar trajecten van vier in plaats van drie jaar en van 240 studiepunten in plaats van 180. Dat stelde hen in staat om het vereiste aantal stage-uren te organiseren.
De vierjarige opleiding startte aan HOGENT in het academiejaar 2016-2017 en was van meet af aan veel meer dan een uitbreiding van de stage-uren.
“Het zou zonde geweest zijn mocht de focus alleen maar op die bijkomende stage hebben gelegen”, benadrukt Sofie Eerens: “Ook dat vierde jaar moet uiteraard een volwaardig opleidingsjaar blijven. Daarnaast is het opleidingstraject omgevormd tot een programma voor algemene ziekenhuisverpleging, terwijl de studenten voordien al in het tweede jaar moesten kiezen tussen verschillende opties, waaronder psychiatrische, pediatrische, geriatrische of ziekenhuisverpleegkunde. In het nieuwe curriculum zijn dat geen afstudeerrichtingen meer, maar studenten kunnen wel nog verdiepen via keuzevakken.”
Simulatieonderwijs
De negatieve beoordeling van de NVAO in 2015 was weliswaar ingegeven door Europese regelgeving, maar vormde toch ook een wake-up call: het was een aanleiding om de hele opleiding grondig door te lichten en bij te sturen. Want het is nauwelijks overdreven om te stellen dat de opleiding een metamorfose heeft ondergaan.
“We creëren voor de studenten een context die nauw aansluit bij de realiteit maar tegelijkertijd een veilige omgeving biedt.”
Sofie Eerens, opleidingshoofd verpleegkunde
“Zo hebben we sterk ingezet op simulatieonderwijs, waarvoor we het simulatielab hebben uitgebouwd”, illustreert Sofie Eerens. “We creëren voor de studenten een context die nauw aansluit bij de realiteit maar tegelijkertijd een veilige omgeving biedt waar fouten gemaakt mogen worden en dus leerinzichten ontstaan.”
Bij het simulatie-onderwijs worden de casussen ontwikkeld vanuit de praktijk. “Dat kan zowel over puur verpleegkundige handelingen gaan, maar evenzeer over bijvoorbeeld een slechtnieuwsgesprek, of een situatie waarbij een patiënt zijn medicatie weigert. Hoe gaat de verpleegkundige in spe daarmee om? Patiënten worden mondiger, dus is ook weerbaarheid een thema in onze opleiding en in de simulatieoefeningen.”
Sinds vorig academiejaar is daar ook het zorglab bijgekomen. Dankzij de flexibele inrichting daarvan en de beschikbare technologie kan de variatie aan verpleegkundige rollen nagebootst worden. “We kunnen er gebruik maken van virtual reality en beschikken ook over eye- en facereaders, die ons toelaten om te analyseren waar studenten op letten als ze bijvoorbeeld een ziekenhuiskamer binnenkomen, een patiënt verzorgen, enz.”
Interdisciplinair
Team based learning is een ander element dat in het nieuwe curriculum werd uitgewerkt. Via die leervorm leren studenten in teams van een vijftal personen nadenken over een concrete case, de verschillende invalshoeken ervan, en dergelijke.
In dat verband wijst Sofie Eerens op het toenemende belang van interdisciplinair en interprofessioneel werken: “In opleiding verpleegkunde leren de studenten klinisch redeneren en daarbij moeten ze ook rekening houden met input vanuit andere disciplines. Een samenwerking tussen verschillende opleidingen en zelfs tussen verschillende hogescholen kan hier zeer verrijkend zijn.”
Het hardnekkige clichébeeld dat verpleegkundigen louter ‘de was en de plas’ van patiënten moeten doen, staat dan ook ver van de realiteit: “De NVAO geeft in haar rapport expliciet aan dat de aandacht die we besteden aan ‘evidence based nursing’ een grote meerwaarde betekent voor de opleiding. We zetten sterk in op een kritische, nadenkende houding en leren de studenten onder meer hoe ze wetenschappelijke artikels kunnen opzoeken en hoe ze kwalitatieve en betrouwbare informatie kunnen onderscheiden van teksten van dubieuze oorsprong. Dat is dan meteen ook een belangrijke competentie in functie van hun bachelorproef.”
Just-in-time
In het nieuwe curriculum krijgen studenten de kennis en vaardigheden die ze nodig hebben voor de stageblokken gedoseerd volgens het ‘just-in-time’-principe: ze zien telkens de specifieke lesinhoud die nodig is voor de komende stage, net voor aanvang daarvan. Zo kunnen ze het aangeleerde onmiddellijk integreren in een authentieke leercontext.
En op die authentieke leercontext wordt nog sterker ingezet via de leerwerkplaatsen. Dat zijn projecten waarbij groepen van een vijftiental studenten een ziekenhuisafdeling overnemen, uiteraard onder begeleiding.
Inspraak studenten
Bij het uitwerken van het nieuwe curriculum waren niet alleen lesgevers betrokken, maar ook studenten en professionals uit het werkveld. Dat de studenten expliciet aangeven dat hun participatie naar waarde werd geschat en daadwerkelijk heeft geleid tot verbeteringen, stipt de NVAO-accreditatiecommissie aan als zeer positief. Die verbeteringen hadden betrekking op de duur van de stageperiode (van zes naar vier weken in het eerste jaar) en de lange lesdagen (geen lesdagen meer van 8 tot 20u).
De bacheloropleiding verpleegkunde telt aan HOGENT ruim 500 studenten. Dat aantal blijft relatief stabiel, op een stijging in de coronaperiode na, toen het belang van de zorgsector sterk benadrukt werd in de media. Die boost heeft echter geen blijvend effect gehad. Aan de andere kant heeft de hervorming van drie naar vier jaar studenten niet afgeschrikt, stelt Sofie Eerens vast: “Het is niet zo dat studenten interesse verliezen omdat ze een jaar langer moeten studeren dan bij de meeste andere bacheloropleidingen. We zien zelfs dat liefst 60 procent nog verder studeert na de bacheloropleiding”, zegt het opleidingshoofd.
De hervorming van de opleiding ervaart ze dan ook als een positief verhaal dat zeker ook voor het werkveld een aanzienlijke meerwaarde heeft: “Het werkveld is meer geïntegreerd in het curriculum en alle domeinen komen veel beter in beeld.”
Beeldvorming nog altijd problematisch.
Ik hoor nog altijd vrij veel studenten die thuis of in hun omgeving met tegenwind of minstens met scepsis worden geconfronteerd als ze melden dat ze verpleegkunde willen studeren. Sommigen reduceren verpleegkunde nog tot ‘mensen wassen en bedden opmaken’. Dat is de waarheid geweld aandoen, maar het imagoprobleem blijkt hardnekkig”, stelt opleidingshoofd Sofie Eerens vast.
Ze erkent wel dat een job als verpleegkundige veeleisend is, zeker als je moet werken in shiften. Al heeft dat laatste ook voordelen, benadrukt ze.
Ook financieel is een verpleegkundige er volgens Sofie Eerens niet slecht aan toe. “Ook daarover doen nogal wat mythes de ronde, maar een verpleegkundige heeft een vrij degelijk loon dat bovendien aangevuld wordt met extra premies, onder meer bij nacht- en weekendwerk.”
Daar komt nog bij dat het tekort aan verpleegkundigen chronisch is en werkzekerheid voor velen al gegarandeerd is nog voor ze afgestudeerd zijn.
Vond je deze pagina al de max? Check dan zeker ook deze eens.
Verpleegkunde
De professionele bachelor verpleegkunde duurt 4 jaar en is een mooie mix van theorie en praktijk. Je verdiept je in alle klinische domeinen van het verpleegkundig vakgebied, zowel binnen het …
Verkort traject verpleegkunde
[m]$.dspObject('component', '0E0DEE95-196D-4DAA-8AA975E9A34E7786')[/m] Heb je al een diploma HBO5 verpleegkunde op zak, maar wil je graag nog een bijkomend diploma? Dankzij een verkort …Zorglab
[m]m.content('htmlTitle')[/m] Welkom in het 360° Zorglab van het traject interprofessioneel onderwijs (TIPO), een fysieke en hoogtechnologische plaats met drie multi-inzetbare ruimtes of …Publicatiedatum: 18/04/2023