Maai mei niet, of misschien toch wel.

Deze week lanceerde Knack de nieuwe ‘Maai Mei Niet’-campagne, een actie waarmee het weekblad burgers aanzet om de grasmaaier op stal te laten en zo bij te dragen tot meer biodiversiteit. Het HOGENT-onderzoekscentrum AgroFoodNature ondersteunt die campagne en doet zelf ook, met de projecten Flower Power en Herbiogras, gerelateerd onderzoek. En daaruit blijkt dat ‘Maai Mei Soms Wel’ beter en correcter zou zijn als de slogan Maai Mei Niet. Maar dat bekt natuurlijk niet.

“Maai Mei Niet is een zeer sterke slogan, maar zoals dat dikwijls met slogans gaat, is enige nuance aangewezen. Dat neemt niet weg dat de campagne de voorbije jaren zeer succesvol was en echt wel iets in beweging heeft gezet op het vlak van biodiversiteit. Dat is op zich al een enorme verdienste”, schetst Jorunn Dieleman, onderzoeker bij AgroFoodNature. De mogelijke impact op de biodiversiteit kan volgens haar niet onderschat worden: “Zo’n 12 procent van onze groene ruimte bestaat uit tuinen, dus daar kan je echt wel een verschil mee maken.”

Flower Power

Maar het gras laten groeien, biedt nog geen garantie op een bloemrijke tuin. Nogal wat deelnemers aan Maai Mei Niet zien weinig verandering en de kans dat ze gefrustreerd afhaken, is dan ook niet gering.

“Ook uit ons Flower Power-project, waarbij de 500 deelnemende burgers 3 jaar lang testen hoe een stukje gazon het best kan omgevormd worden tot bloemrijk grasland, blijkt dat in een kwart van de tuinen geen bloemen groeien wanneer er simpelweg minder wordt gemaaid. In een groot aantal van de andere tuinen blijven de bloem- en kruidsoorten vrij beperkt”, schetst Jorunn.

Een van de oorzaken daarvan is overbemesting. “Het klinkt misschien een beetje contra-intuïtief, maar hoe meer bemesting, hoe minder biodivers je tuin wordt. Binnen het project Flower Power De Tuin namen we bodemstalen en daaruit bleek dat de fosforwaarden in veel tuinen zeer hoog zijn. De eerste boodschap voor wie meer bloemen in de tuin wil, is dan ook: stop met bemesten.”

Maar daar los je niet alles mee op, want bloemen duiken natuurlijk niet uit het niets op. Als de grond weinig of geen zaden bevat, zijn extra maatregelen nodig: “Graszoden deels wegwerken en bloemzaden inzaaien is het meest efficiënt, maar ook wel vrij drastisch. Inzaaien tussen het gras is dan een alternatief”, geeft Jorunn mee.

Het is in tegenspraak met de slogan van de Knack-campagne, maar een maaibeurt in de tweede helft van mei kan ook nuttig zijn. “De grasstengels bloeien dan en dat vergt veel energie van de plant. Als je op dat moment maait, krijgen die grassen bij manier van spreken een enorme ‘krak’ en krijgen bloemen en kruiden opnieuw voldoende licht en ruimte”, verduidelijkt Jorunn.

“Hoe meer bemesting, hoe minder biodivers je tuin wordt.”

Jorunn Dieleman, onderzoeker AgroFoodNature

Turbogras

Bovendien blijkt dat bij zo’n eerste maaibeurt in mei de grassen meer eiwit bevatten en dus qua voedingswaarde interessant zijn voor dierenvoeder. “Zowel de natuur als de landbouw kan bij een eerste, eenmalige maaibeurt in mei dus gebaat zijn”, vult onderzoeker An De Schrijver aan. “Maar daar bestaat nog behoorlijk wat onwetendheid over”, stelt An De Schrijver vast. “Ook bij de natuurbeheerders: daar is het een ongeschreven wet om enkel half juni en na half september te maaien, maar onze beide onderzoeken tonen dus aan dat een vroege maaibeurt in mei een meerwaarde kan hebben.”

An coördineert het onderzoeksproject Herbiogras, dat in de lijn ligt van Flower Power De Tuin, maar zich specifiek richt naar graslanden in natuurgebieden. Het project test sinds 2017 het effect van verschillende behandelingen van de graslanden in functie van het verhogen van biodiversiteit. “Natuurgebieden in Vlaanderen omvatten heel wat graslanden die voordien landbouwgrond waren. Daar werd vaak ‘turbogras’ gezaaid: gras dat snel groeit en dus veel hooiproductie opleverde als dierenvoeder. Die gronden werden ook jarenlang intensief bemest en met pesticiden behandeld, om de productie zo hoog mogelijk te houden”, legt An uit.

"Bloemrijke graslanden zijn beter bestand tegen droogte, omdat bloemen dieper wortelen."

An De Schrijver, onderzoeker AgroFoodNature

Versnipperd

Door die aanpak zijn de kruiden- en bloemenzaden vaak verdwenen. Het Herbiograsproject onderzoekt methodes die herstel van bloemrijke graslanden mogelijk maken. “En daarbij is het niet de bedoeling om er hele vrachten bloemzaden te verspreiden”, verduidelijkt An. “We streven ecologisch herstel na, maar zijn er ons van bewust dat dit veel tijd vergt. Verspreiding van zaden via de wind of insecten en andere dieren is in Vlaanderen immers niet vanzelfsprekend omdat onze open ruimte zeer versnipperd is.”

Zowel Jorunn als An willen met hun onderzoek enkele misverstanden uit de weg ruimen. “Eerst en vooral zijn er geen indicaties dat pure graslanden qua voedingswaarde beter zijn dan gemengd, bloemrijk weideland, waar in de landbouwsector al eens van uitgegaan wordt. Bovendien zijn bloemrijke graslanden beter bestand tegen droogte, omdat bloemensoorten dieper wortelen. Gras heeft veel minder wortel, waardoor het tijdens periodes van droogte snel uitdroogt, terwijl kruiden en bloemen door hun diepere wortels dan wel nog vocht uit de grond kunnen halen – en dus uitdroging van de grond tegengaan”, legt An uit. “Daarnaast is ook de grotere captatie van koolstof van belang.”

Betere melk?

An hoopt in verder onderzoek ook te kunnen nagaan wat de impact is van bloemrijke graslanden op de voedingswaarde en smaak van melk. “Leveren koeien op bloemrijke graslanden betere melk? Daar wil ik me graag in verdiepen. Want op die manier kan je ook de link leggen tussen biodiversiteit en marktwaarde.”

Dat is toekomstmuziek. Voorlopig is een van de conclusies uit beide onderzoeksprojecten dat Maai Mei Niet beter wordt genuanceerd tot ‘maai een keer half mei, half juni en half september’. En geef intussen bloemen en kruiden kans om zich te ontwikkelen.

“Maar voor alle duidelijkheid: onze boodschap is niet dat je alles maar moet laten verwilderen. Door bijvoorbeeld bepaalde delen niet te maaien, maar andere wel, kan je de biodiversiteit al een handje helpen en toch een tuin creëren die er niet slordig uit ziet. Want laten we wel wezen: en tuin heeft nog andere functies dan voor biodiversiteit zorgen”, besluit Jorunn.