De Vlaamse overheid heeft in het kader van het ruimtelijk beleid het basisprincipe van ruimteneutraliteit tegen 2040 vooropgesteld. Doelstelling is om tegen 2040 de dagelijkse inname van open ruimte door onze moderne samenleving terug te dringen tot 0 ha. Deze stand-still in bijkomende ruimte inname wordt ook wel de betonstop genoemd. Daarna dient alle ontwikkeling binnen de reeds ingenomen ruimte plaats te vinden.
Om de ruimteneutraliteit concreet te kunnen realiseren, is een afbouw van de verdere ruimte-inname vereist, waar deze momenteel nog 5 à 6 ha per dag bedraagt. Dit impliceert een graduele reductie van de juridisch erkende maar ongebruikte en overtollige bouwgronden. Gezien de juridische bestemming van deze gronden, mag verwacht worden dat de neutralisatie van dit grondaanbod aanzienlijke eisen tot planschadevergoeding met zich zal mee brengen.
Wat hebben we gedaan?
De doelstelling van het onderzoeksproject was om op basis van GIS-analyse en vastgoedwaardering een concreter beeld te krijgen van de problematiek van de bouwshift. Dit gebeurde aan de hand van een analyse van de gronden die onder druk staan en door middel van een ruimtelijke en financiële simulatie van de afbouw aan bijkomend ruimtebeslag.
Onderzoeksvragen
Volgende onderzoeksvragen stonden centraal in het project: Waar in Vlaanderen staat hoeveel ruimte onder bebouwingsdruk? Hoeveel kost de bouwshift als we focussen op het behoud van de meest waardevolle delen van de open ruimte? Is dan een meer pragmatische bouwshift haalbaar en betaalbaar? Welke instrumenten zouden daartoe ingezet kunnen worden?
Tijdens de looptijd van het project werden verschillende onderzoeksrapporten gepubliceerd.
Ruimtebeslagrisico
Hoe groot is het planologisch aanbod in de harde bestemmingen waarbinnen het verder ruimtebeslag in Vlaanderen kan toenemen? Waar zijn deze gronden gelegen en welke bestemmingen hebben ze?
Strategische neutralisatie
Wat is de aard van de gronden met het ruimtebeslagrisico? Over hoeveel open ruimte, bos, wetlands, … gaat het dat onder bestemmingsdruk staat? Kunnen we aan de hand van de meest waardevolle gronden voor natuur en landbouw een strategische neutralisatie van de bouwshift samenstellen?
Planschade
Hoeveel zou de planschadekost bedragen bij uitvoering van een neutralisatie? Kunnen we deze financiële compensatie ramen in het bestaande planschade-stelsel en voor een nieuw stelsel uit het ontwerp-Instrumentendecreet?
Historische evolutie
Hoe kwamen de bestemmingen tot stand tijdens de opmaak van de gewestplannen? Hoe evolueerden de bestemmingen de afgelopen 40 jaar, waar kwam het ruimtebeslag terecht en hoeveel van de harde bestemmingen is al ingevuld?
Toekomstige ontwikkeling
Hoe zal het bijkomend ruimtebeslag zich verder ontwikkelen tot 2040 en 2050? Waar en hoeveel ruimtebeslag komt erbij in geval zonder beleidswijziging (GAU) en in geval van nieuw beleid (BRV)? Een toekomstsimulatie voor Vlaanderen ism. VITO.
Gemeentelijke reductieopgave
Hoeveel bestemmingsoppervlakte dient een gemeente te neutraliseren en hoeveel dient ze te ontharden opdat de gemeente voldoet aan de doelstellingen van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen? Dit rapport is gekoppeld aan de webtoepassing Betonmeter.
Samenvattende publicatie
Is Vlaanderen door zijn planologisch verleden voorbestemd voor ruimtelijke wanorde? En valt het tij überhaupt nog te keren? Deze publicatie is de verzameling van de samenvattingen van de vijf onderzoeksrapporten.
Bekijk de samenvattende publicatie →
.jpeg)
Het ruimtebeslagrisico van 60.000 ha, Vlaanderen 2020
Taskforce Bouwshift
De taskforce Bouwshift heeft haar expertenadvies overhandigd aan de minister Zuhal Demir. Twee onderzoekers van het DRUM onderzoekscentrum, Mieke Paelinck en Peter Lacoere traden op als penhouder, naast Hans Tindemans (VRP) en Jan Bouckaert (Stibbe). HOGENT leverde specifiek een bijdrage aan de data-uitwerking van de bouwshift, het uitzetten van een strategie tot vrijwaring van de open ruimte en de financiële simulatie van een aantal compensatiescenario's bij herbestemming van gronden.
Lees de samenvatting van het advies of neem de tijd om het volledige rapport door te nemen.
VOORBESTEMD
Is Vlaanderen door zijn planologisch verleden voorbestemd voor ruimtelijke wanorde? En valt het tij überhaupt nog te keren? Deze publicatie is de verzameling van de samenvattingen van de vijf onderzoeksrapporten.
Maak kennis
met onze experten.
Peter Lacoere
Projectcoördinator
peter.lacoere@hogent.be
Oscar Zurita Hurtado
Projectmedewerker
oscarjose.zuritahurtado@hogent.be
Guy Engelen
Copromotor
guy.engelen@hogent.be
Cornelis Stal
Copromotor
cornelis.stal@hogent.be
Mieke Paelinck
Copromotor
mieke.paelinck@hogent.be
Onze partners.
- Departement Omgeving
- Departement Landbouw en Visserij
- Vlaamse Landmaatschappij
- Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek
- VITO Landgebruik
- KU Leuven, Faculteit Architectuur
- Universiteit Gent, Afdeling Mobiliteit en Ruimtelijke Planning
Betonstop is een onderzoeksproject van het onderzoekscentrum Duurzaam Ruimtegebruik en Mobiliteit.