QoL van leven, kinderrechten en maatschappelijke kwetsbaarheid in de jeugdhulp

Kwaliteit van leven, kinderrechten en maatschappelijke kwetsbaarheid bij jongeren in de jeugdhulpverlening.

Zowel in onderzoek naar jeugdzorg als in de dagelijkse praktijk van de jeugdzorg is kwetsbaarheid een uitdagend concept. Kwetsbaarheid wordt overwegend gezien als een persoonlijke eigenschap. Jongeren worden als kwetsbaar beschouwd vanwege hun lage sociaaleconomische achtergrond of opleidingsniveau, geslacht, leeftijd, geestelijke gezondheidstoestand, enz. Deze kenmerken worden gezien als kritieke omstandigheden die hun kansen om zich te ontplooien beperken. Twee verwante zaken kunnen als problematisch worden beschouwd in deze conceptualisering van kwetsbaarheid. Ten eerste is het een extreem individualistische opvatting van kwetsbaarheid. Ten tweede negeert deze individualistische opvatting van kwetsbaarheid het belang van de sociale context. Door kwetsbaarheid als een persoonlijke eigenschap te beschouwen, lopen jongeren het risico om als onvermijdelijk en persoonlijk kwetsbaar te worden bestempeld.

In dit project dagen we deze reductionistische manier van kijken naar kwetsbaarheid uit. Gebaseerd op een kwaliteit van leven perspectief op jeugdzorg, beschouwen we kwetsbaarheid als een sociaal fenomeen. Kwaliteit van leven weerspiegelt een ecologische benadering die kinderen en jongeren ziet als individuen die het best begrepen kunnen worden binnen de context van de omgevingen die belangrijk voor hen zijn. Vanuit dit perspectief van levenskwaliteit is kwetsbaarheid niet zozeer een persoonlijke eigenschap, maar eerder het resultaat van een interactie tussen individuen en hun omgeving. Sociale kwetsbaarheid ontstaat wanneer jongeren weinig voordeel halen uit maatschappelijke instellingen en voortdurend geconfronteerd worden met de negatieve effecten van deze structuren. Jongeren in jeugdzorg die in contact komen met bijvoorbeeld het onderwijs- of rechtssysteem lopen dus het risico om vooral de negatieve effecten van deze instellingen te ervaren, wat leidt tot stigmatisering, discriminatie en uiteindelijk uitsluiting uit de samenleving.