Als zijn gastcollege voor de studenten orthopedagogie en sociaal werk een graadmeter is, dan is er aan minister van Justitie Vincent Van Quickenborne een zeer degelijk docent verloren gegaan. Op een heldere manier gaf hij de studenten inzicht in de werking van justitie, de problemen en uitdagingen ervan en de koerswijziging die hij heeft ingezet, zonder daarbij in een promopraatje te vervallen. De hele uiteenzetting wist hij de aandacht van de studenten vast te houden.
Minister Van Quickenborne was vandaag, donderdag 16 maart in gebouw T op campus Schoonmeersen te gast bij de opleidingen orthopedagogie en sociaal werk. Op het eerste gezicht lijkt de link tussen justitie en die opleidingen niet evident, maar toch heeft justitie steeds meer medewerkers nodig met een dergelijke achtergrond.
En dat heeft te maken met de hervorming die binnen justitie bezig is: een evolutie van gevangenisstraffen naar alternatieve straffen, waarbij meer aandacht gaat naar re-integratie. Want op dat vlak faalt het Belgische justitiebeleid al heel lang, legt de minister uit: “Van alle gedetineerden komt 99 procent ooit terug vrij. Maar liefst 70 procent daarvan vervalt opnieuw in de criminaliteit en gaat dus weer de gevangenis in. Gevangenissen maken van gedetineerden dus geen beter mens. Ter vergelijking: in Noorwegen, met een ander beleid, is de recidive slechts 20 procent. Bovendien zijn onze gevangenissen chronisch overbevolkt en zijn de leefomstandigheden er vaak niet meer menswaardig.”
Detentiehuizen
Er is dus een andere soort gevangenis nodig, argumenteerde de minister: een waar gevangenen niet 22 uur per dag in hun cel opgesloten zitten, maar waar ze meer een (kleine) gemeenschap vormen, taken en verantwoordelijkheden verdelen, werken en onder begeleiding aan een nieuwe toekomst bouwen. De minister verwees in dat verband naar de nieuwe gevangenis in Haren bij Brussel, dat vanuit dat vernieuwde concept is gebouwd. Daarnaast ging hij vooral dieper in op de oprichting van detentiehuizen, waar zijn beleid de komende jaren sterk op inzet.
Detentiehuizen kunnen het best worden omschreven als kleine eenheden die een alternatief vormen voor de klassieke gevangenis: de bewoners – het woord gevangene gebruikt Van Quickenborne hier liever niet en “dat is geen woke”, benadrukt hij – wonen er samen in leefgemeenschappen van 12 personen en slapen per twee op een kamer, die niet op slot gaat. Dagelijks verdelen ze binnen hun leefgroep de taken: winkelen, koken, schoonmaken, e.d. en ze worden bijgestaan door begeleiders – vaak mensen met een achtergrond als sociaal werker en orthopedagoog. De bedoeling daarvan is om gedetineerden beter voor te bereiden op re-integratie in de maatschappij. Er zijn 15 van dergelijke detentiehuizen gepland, die in totaal aan 720 personen plaats zullen bieden.
Sneller, menselijker, straffer
“Uiteraard komt niet iedereen in aanmerking voor zo’n detentiehuis. We houden wel degelijk rekening met het soort misdrijf waarvoor ze veroordeeld zijn, maar ook met hun bereidheid en competenties om in zo’n kleine groep constructief samen te leven”, voegt de minister toe. De detentiehuizen zijn een belangrijk onderdeel in zijn beleidsprogramma waarbij hij justitie “sneller, menselijker en straffer” wil maken.
Dat komt erop neer dat alle straffen die worden uitgesproken ook moeten worden uitgevoerd – wat op dit ogenblik niet het geval is – maar op een menswaardige manier en met de bedoeling om recidive terug te dringen.
(foto's Wouter Vervaeck/Team Justice)
En dat justitie sneller moet, is een open deur intrappen. De minister gaf zelf het voorbeeld dat, toen hij in volle coronaperiode minster van justitie werd, amper de helft van de magistratuur over een computer beschikte. Sindsdien zijn 20.000 computers extra in gebruik. Want dat digitalisering een effect heeft op de efficiënte werking van justitie, blijkt uit de verkeersboetes, illustreert de minister: “Daar is de digitalisering doorgevoerd en opvolging van de verkeersboetes gebeurt zeer accuraat. Als we de digitalisering ook in andere domeinen realiseren, zal de efficiëntie van justitie zich ook daar doorzetten”, gelooft de minister.
Bezoek aan de gevangenis
Gedurende een uur wist Vincent Van Quickenborne het overvolle auditorium te boeien en achteraf vuurden de studenten nog heel wat vragen en kritische bedenkingen op hem af. Hij liet het niet aan zijn hart komen en sloot af met een uitsmijter: hij lanceerde een quizvraag en nodigde de studenten uit om het antwoord naar zijn twitteraccount te sturen. Uit de juiste antwoorden worden vijf studenten geselecteerd die een uniek bezoek aan de gevangenis van Haren krijgen aangeboden. Of is dat een politieke belofte?
Publicatiedatum: 16/03/2023