In Gent opende het voorbije weekend de eerste ‘xtc-expo’ in België. Die tentoonstelling wil het debat voeren over het legaliseren van de partydrug, om zo meer controle te kunnen uitoefenen op samenstelling, verspreiding en gebruik van het product. Daarnaast gaat veel aandacht naar preventie en voor dat onderdeel van de expo werd een beroep gedaan op de expertise van het HOGENT-onderzoekscentrum Substance Use and Psychosocial Risk Behaviour.
Initiatiefnemer van de expo is de vzw SMART on DrugsBezoekers worden uitgedaagd om mee te denken over een alternatief drugsbeleid en komen in een fictieve omgeving terecht waar verkoop van xtc legaal is.
Daarmee is de expo, voor alle duidelijkheid, geen pleidooi voor legalisering. Maar de manier waarop de samenleving en overheid nu omgaan met drugs, brengt veel risico’s en problemen met zich mee, verduidelijkt Annemie Coone, die als expert-onderzoeker bij het HOGENT-onderzoekscentrum Substance Use and Psychosocial Risk Behaviour bij de expo, en meer bepaald het preventieluik ervan, is betrokken: “Op dit ogenblik zijn de middelen voor preventie zeer beperkt terwijl er wel veel geïnvesteerd wordt in repressie. Gebruikers worden zo gestigmatiseerd en gecriminaliseerd in plaats van geholpen, er ontstaan milieuproblemen door productie, maar vooral ook: contaminatie door andere middelen in de samenstelling en overdoseringen door onvoorspelbare samenstelling. De gebruiker weet vaak niet wat hij neemt.”
Legalisering en preventie
De tentoonstelling bevat onder meer vier ruimtes die elk op een bepaalde manier xtc – uiteraard fictief - ter beschikking stellen: een apotheek, een (commerciële) xtc-speciaalzaak, een club of festivalstand en een illegaal lab waar xtc illegaal geproduceerd wordt.
Zo wil de vzw SMART on Drugs het publiek laten nadenken over hoe we met drugs omgaan en, als xtc wordt gelegaliseerd, op welke manier de drug dan moet aangeboden worden. Daarnaast krijgen bezoekers een vragenlijst aangeboden over overheidsregulering van xtc-productie, -verkoop en -gebruik. De expo is met andere woorden tegelijkertijd een burgeronderzoek. Ook preventie krijgt heel wat aandacht.
Want legalisering van xtc kan niet los gezien worden van een degelijk preventiebeleid, benadrukt Annemie Coone: “Er valt zeker iets te zeggen voor legalisering, omdat je op de illegale markt geen zicht hebt op wat er precies in het product zit, in welke omstandigheden het wordt geproduceerd of wie het aanbiedt. Maar legale verkoop in een commercieel circuit – bijvoorbeeld in shops en bars – is vanuit preventief oogpunt nefast, want dan stimuleer je de aankoop en dus het gebruik. Kijk maar naar de legale drugs alcohol en tabak: die zijn niet alleen zeer gemakkelijk verkrijgbaar, ze konden lange tijd ook ongebreideld gepromoot worden. Op dat vlak is er gelukkig een evolutie in de goede richting. Ook xtc-pillen worden aantrekkelijk gemaakt, onder meer met opvallende kleuren.”
Legalisering moet vanuit welzijns- en gezondheidsoogpunt samengaan met ontrading, zegt Annemie. “Het beste druggebruik is nog altijd géén gebruik. Dus zorg ervoor dat je het product zo sereen mogelijk aanbiedt en de dat je de beschikbaarheid – en dus het aantal verkooppunten – beperkt. Een sterke betrokkenheid en regulering vanuit de overheid is dus van groot belang.”
"De middelen voor preventie zijn zeer beperkt terwijl er wel veel geïnvesteerd wordt in repressie. Gebruikers worden zo gestigmatiseerd en gecriminaliseerd in plaats van geholpen."
Annemie Coone, onderzoeker Substance Use and Psychosocial Risk Behaviour
Vier strategieën
Uiteraard gaat een preventiebeleid verder dan het aanbod inperken. Maar ook daar is nog werk aan de winkel. Zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat eenmalige sensibiliseringsacties weinig zoden aan de dijk brengen. “Eenmalige acties hebben weinig zin in het kader van preventie. Preventie is pas effectief als er ingezet wordt op vier preventiestrategieën”, situeert Annemie. Die vier strategieën staan in de kijker tijdens de expo.
De eerste strategie heeft betrekking op educatie: correct informeren, sensibiliseren en motiveren van de doelgroep over het onderwerp middelengebruik. Bij jongeren wordt vooral ingezet op het bijbrengen van sociale en persoonlijke vaardigheden. “De eerste contacten met of gebruik van drugs situeren zich vaak rond de leeftijd van gemiddeld 14 jaar, een leeftijd waarop jongeren zoekend zijn en experimenteergedrag stellen. Daarom is preventie al nodig rond de leeftijd van 12 jaar”, zegt Annemie.
Sociale vaardigheden stimuleren – bv. weerstaan aan groepsdruk, nee durven zeggen,… - is dus van groot belang om druggebruik tegen te gaan. Behalve de jongeren zelf, zijn ook ouders, leerkrachten, sportcoaches en andere ‘intermediairen’ een doelgroep voor deze strategie.
Nauw in samenhang daarmee is de strategie van zorg en begeleiding, of met andere woorden het creëren van een zorgzame leef-, school- en werkomgeving die het mogelijk maakt om middelengebruik vroeg te detecteren en dus tijdig tussen te komen als iemand beginnende problemen met het gebruik ervaart. In essentie gaat het over zorg dragen voor elkaar, onder vrienden, op school, op de werkvloer,… en weten naar welke instantie je kan doorverwijzen als er zich toch problemen voordien.
Gemakkelijke toegang
Een derde strategie focust op interventies in de fysieke en sociale omgeving: hoe kan de omgeving middelengebruik beïnvloeden? Welke normen heersen er rond middelengebruik in je omgeving en moeten we die corrigeren? Annemie geeft een voorbeeld: “De gemakkelijke toegang tot alcohol en andere drugs is een belangrijke risicofactor voor problematisch druggebruik. Het helpt dus om een fysieke omgeving te creëren waar alcohol minder prominent aanwezig is - bijvoorbeeld door alcoholische dranken in de supermarkt achteraan of op een weinig zichtbare plek te plaatsen – of door verkoopplaatsen van tabaksproducten te beperken. Daarnaast moeten we streven naar een samenleving waar alcohol drinken niet meer ‘de norm’ is.”
Tot slot is het ook essentieel dat er een duidelijk kader met afspraken en regels beschikbaar is. “Die regels kunnen opgenomen worden in een school- of arbeidsreglement, maar ook een duidelijk wettelijk kader kan een meerwaarde bieden”, schetst Annemie. “Een voorbeeld: Vanaf 1 april 2025 mag er ‘s nachts geen alcohol meer verkocht worden in tankstations aan snelwegen en mogen tabakswaren niet meer uitgestald worden in hun verkooppunten. Dergelijke wettelijke maatregelen hebben een sterke preventieve waarde, en bieden een antwoord op de risicofactor ‘vrije toegang tot alcohol en andere drugs’.”
De expo is gratis (er wordt wel een vrije bijdrage gevraagd) en loopt nog tot 15 mei in de Speldenstraat 1 in Gent. Open op woensdag (12-20u), vrijdag (10-18u), zaterdag: (10-18u) en op zondag 5 mei (10-18u). Meer info vind je op de website van Smart on Drugs.
Publicatiedatum: 18/04/2024